آنچه از آرتروز باید بدانیم

سبک زندگی عامل موثر در ایجاد آرتروز

::مبینا کلاته‌عربی

آرتروز قابل پیشگیری است آرتروز یک بیماری مفصلی است که امکان ایجاد این بیماری در انواع مفاصل بدن وجود دارد. علائم این بیماری از دهه‌ی چهارم زندگی به وجود می‌آید و در دهه‌‌های پنجم تا ششم زندگی بر روی استخوان‌ها و مفاصل‌ بروز می‌کند. به همین بهانه با دکتر سید ضیاء‌الدین‌صفوی‌فرخی که متخصص فیزیوتراپی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان است، گفتگویی داشته‌ایم که در پی می‌آید:

آنچه از آرتروز باید بدانیم
آرتروز یک بیماری مفصلی است که خصوصیت ویژه این بیماری تخریب کردن مفاصل است. طبق آمار موجود آرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی در انسان‌ها است و علائم آن در استخوان و مفاصل بروز می‌کند. امکان بروز این بیماری در تمامی رده‌های سنی وجود‌داردکه البته به سبک زندگی شخص و مسائل نژادی و تیپ بدنی نیز بستگی دارد. آرتروز یک بیماری تخریبی پیش‌رونده‌ی غیر‌التهابی است که شروع علائم آرتروز از دهه‌ی چهارم زندگی به بعد است ولی علائم از دهه‌پنجم زندگی به بعد بروز پیدا می‌کند. امکان دارد شروع روند تخریب از سنین چهل تا پنجاه سال باشد ولی بروز علائم که موجب می‌شود بیمار به پزشک مراجعه کند معمولا از سن پنجاه یا حتی شصت سال به بعد است.آسیب‌های اولیه‌ای که در آرتروز باعث تخریب می‌شود به غضروف مفصل وارد می‌شود. ساختمان هر مفصل یک بخش بسیار مهم به نام غضروف مفصل دارد که روی استخوان‌ها قرار می‌گیرد و در واقع خاصیت پخش فشار و یا جلوگیری از آسیب به مفاصل را دارد و از فشار روی استخوان‌های مفصلی پیشگیری می‌کند. غضروف‌ها حس درد ندارند پس زمانی که ما در مفاصلی که دچار آرتروز هستند احساس درد می‌کنیم، مفهوم آن این است که غضروف تخریب شده است و استخوان‌ها در حال فرسایش هستند. وجود غضروف سالم از فرسایش و تخریب استخوان‌ها جلوگیری می‌‌کند. علائم تخریب غضروف از سن 40 الی 45 سالگی به بعدبروز می‌کند و در صورتی که غضروف مفصلی تخریب شده و استخوان ها در تماس و تخریب مستقیم یکدیگر قرار گیرند این باعث درد در مفاصل می‌شود. بیمار معمولا از سن 50 الی 60 سالگی به بعد در بعضی مواقع دچار تورم کم عضو درگیر و در بعضی موارد با کاهش‌ فعالیت‌های عملکردی مواجه می‌شوند. اکثر مفاصل ما در معرض آرتروز هستند اما قسمت‌هایی از بدن که تحمل وزن بدن روی آن‌ها است بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. به همین دلیل ابتلا به آرتروز زانو درصد بالایی از انواع آرتروزها را به خود اختصاص داده‌است.بروز آرتروز در مفاصل کوچک هم دیده می‌شود. حتی ممکن است افرادی که کار زیادی با انگشتان خود انجام می‌دهند- همچون تایپیست‌ها- مبتلا به آرتروز انگشت شوند.در مفصل کمر هم مفاصل بین مهره‌‌های کمر وجود دارد. یعنی غیر از مهره‌‌های کمری، دیسک نیز وجود دارد. دیسک کمر قابلیت پخش فشار را داراست. اگر علائم تخریبی در دیسک به وجود آید به تشدید آرتروز کمر می‌انجامد. یعنی مفصل‌های کمر در فاصله نزدیک‌تری نسبت به هم قرار می‌گیرند و علائم تخریبی در آن‌ها به وجود می‌آید.

آرتروز معمولا به چه صورت رخ می‌دهد
آرتروز در مفصل‌های مختلفی به وجود می‌آید و ممکن است شروع درد آن در یک مفصل باشد اما اکثر اوقات به صورت قرینه بروزمی‌یابد، همچنین شدت درد در مفصل‌های مختلف بدن متفاوت است. درد این بیماری در سنین 50 تا 55 سال در بانوان و آقایان یکسان است اما از 60 سالگی به بعد در خانم‌ها این درد افزایش می‌یابد و تشدید این درد در بانوان قاعدتا به دلیل یائسگی می‌باشد.

پیشگیری بهتر از درمان
برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز بهتر است، وزن خود را کاهش داده و نسبت به افزایش فعالیت‌ها‌یمان اهتمام بورزیم تا در سنین بالای 50 سال با مشکل مواجه نشویم. توصیه دیگر در این خصوص به افراد شاغل این است که از ثابت ماندن در یک وضعیت، اجتناب کنند و هر 30 الی 45 دقیقه وضعیت خود را تغییردهند تا بتوانند شانس ابتلا به این عارضه را در آینده کاهش دهند. استفاده کمتر از پله‌ها نیز عامل مهم دیگری است که به افراد توصیه می‌شود. افراد مسن هم بهتراست روزانه 30الی 40 دقیقه ورزش سبک داشته‌باشند. تحرک و ورزش، عضلات را قوی کرده و عامل پیشگیری در تشدید علائم آرتروز و نیز ابتلا به این بیماری است.

کنترل‌ها و پیشگیری‌ها در این بیماری
در صورت بروز آرتروز امکان درمان قطعی برای این بیماری وجودندارد ولی افراد می‌توانند علائم این بیماری را کنترل و از پیشرفت آن جلوگیری کنند.با تقویت عضلات می‌توان از بروز آرتروز، پیشگیری‌کرد. همچنین در صورت ابتلا به آرتروز، ورزش می‌تواند یک عامل کنترل‌کننده باشد. اما نکته مهم این است که حرکات ورزشی نباید طوری باشد که به مفاصل فشار بیاید. بهتر است بدانید عدم کنترل بیماری باعث پیشرفت آن می‌شود.

ورزش و تقویت عظلات
ورزش در سنین جوانی موجب تقویت تمام عظلات شده و می تواند از آسیب‌های مفصلی جلوگیری کند مگر این که آسیب، ناشی از ورزش کردن باشد. ورزش سخت برای سنین 40 الی 50 سال پیشنهاد نمی‌شود و در صورت انجام چنین ورزش‌‌های پرتحرک در سنین بالا آسیب‌رساندن به مفاصل افزایش می‌یابد. بنا‌بر‌این در سنین 55 سالگی به بعد ورزش‌هایی که فرد انجام می دهد باید تحت کنترل باشد.

فیزیوتراپی
راهکاری که برای انجام فیزیوتراپی به افراد با، سن بیشتر از 55 سال پیشنهاد می‌کنیم پیاده‌روی‌ است. اما پیاده‌روی خصوصیاتی دارد که حتما باید به این موارد توجه ویژه‌داشت. پیاده‌روی نباید در مسیر‌ها و خیابان‌های دارای شیب انجام‌شود. در مسیر ناهموار نبوده و در مسیرهای صاف انجام‌ شود. بهتر است با افزایش و کاهش سرعت پیاده‌روی، نسبت به تقویت عضلات و نیز بهبود قلب و عروق کوشش شود. مورد دیگر که به این افراد پیشنهاد می‌شود آب‌درمانی است. مزیت آب‌درمانی به این علت است که وزن در آب کاهش یافته و عضلات راحت‌تر کار می‌کند. برای راه رفتن و آب‌درمانی هم زمان خاصی باید اختصاص داد و بیشتر از زمان مجاز، راه رفتن در استخر هم به افرادی‌که دچار آرتروز هستند پیشنهاد نمی‌شود. به افراد با سن بالا، پس از هر 30دقیقه پیاده‌روی، به مدت 5 دقیقه استراحت توصیه می‌شود. در مجموع یک ساعت پیاده‌روی چه در آب و چه در سطح هموار در پیشگیری و کنترل آرتروز موثراست. بهتراست اگر افراد تاکنون پیاده‌روی نداشته‌اند از مدت کوتاه شروع کنند و اندک اندک به این زمان بیفزایند.

درمان آرتروز
دارودرمانی، فیزیوتراپی و عمل جراحی جزو روش‌های درمانی عارضه آرتروز است.
دارودرمانی: در این روش، معمولا از داروهای ضد التهابی و ضددرد و غضروف‌ساز استفاده می‌کنند.
فیزیوتراپی: در فیزیوتراپی کنترل عوامل آسیب‌رسان در مرحله نخست است. به‌گونه‌ای که در ابتدا درد بیمار و التهابات موجود را کاهش داده و در مرحله بعد نسبت به تقویت عضلات اقدام می‌شود. تقویت عضلات اطراف مفصل به کنترل علائم آرتروز کمک می‌کند چراکه هر میزان، عضلات قوی‌تر باشد، مفاصل فشار کم‌تری متحمل می‌شوند. در صورتی‌که کوتاهی عضلات موجب آرتروز شده‌باشد به وسیله فیزیوتراپی، کشش به عضلات وارد می‌کنند تا مشکل پیش‌آمده مرتفع شود. در مجموع، درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی برای کنترل و بهبود بیماری آرتروز باید در کنار یکدیگر باشد تا مسیر درمان به درستی طی شود.است که تمام درمان‌های دارویی و فیزیوتراپی باید در کنار یکدیگر انجام شود چون مکمل همند و هیچ درمانی رابرای فردی قطع نمی کنیم و باید در کنار هم دیگر باشد و علل ارتروز ثانویه است مثلا فرد یک انحرافی در ساق پایش دارد که این خودش می‌تواند یک مفصل جدید تشکیل دهد و همین باعث ارتروز شود معمولا این ارتروز ها مفصل زانو بیشتر از سمت مقابل است و این ها ممکن اسیت دیگر درمام .........انجام ندهند و به سمت جراحی بروند و ان را جابه جا کنند و در اتاق عمل ان استخان را در یک راستا قرار می‌دهند و گاهی اوقات هم امکان دارد پیش رفته‌تر از این باشد و باعث تغیر مفصل شود یعنی هیچ درمان دیگری انجام نمی‌گیرد.
عمل: در صورتی‌که عارضه آرتروز با دارو و فیزیوتراپی کنترل‌نشود و تشخیص پزشک مبنی بر عمل جراحی باشد، عمل جراحی بر روی فرد بیمار صورت می‌گیرد.